توزیع پروفیلی برخی عناصر سنگین و تغذیه ای در خاکهای مرتعی کوهستانی کوهرنگ تحت تاثیر مواد مادری و گونه های گیاهی

ماده مادری و پوشش گیاهی دو عامل مهم و تأثیرگذار در تشکیل خاک به حساب می آیند. نوع عناصر موجود در خاک و میزان فراهمی آن ها برای گیاه به شدت به ماده مادری خاک وابسته است، به طوری که ماده مادری متفاوت مقادیر متفاوتی از عناصر را در روند هوادیدگی در خاک آزاد می کند. از طرفی نوع و تراکم پوشش گیاهی با تغییر در میزان ماده آلی و مکانیسم چرخه عناصر، فراهمی عناصر را در اکوسیستم های مرتعی تحت الشعاع قرار می دهد. ویژگی های گیاهشناسی هر پوشش گیاهی و مقدار بقایای گیاهی اضافه شده آن به خاک، اهمیت آن گونه گیاهی را در مقدار عنصر آزاد شده در خاک و جذب شده در گیاه تعیین می کند. عناصر سنگین در خاک مراتع با ورود به بافت های گیاهی و جانوری وارد چرخه غذایی انسان شده و سلامت انسان را به مخاطره می اندازد. از این رو مطالعه روند تغییرات عناصر سنگین در خاک و مقدار عناصر سنگین جذب شده در گیاه می تواند آگاهی لازم را در پیش بینی مخاطرات موجود بر سر راه سلامتی انسان فراهم کند. این مطالعه در ارتباط با توزیع پروفیلی عناصر سنگین و تغذیه ای تحت تاثیر گونه های گیاهی گون و دافنه و مواد مادری مختلف (آهک مارنی،آهک فسیل دار وکنگلومرای قرمز) در مراتع کوهستانی اطراف شهرستان کوهرنگ به عنوان نمونه ای از مراتع زاگرس انجام شد. این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام گرفت. بدین منظور در منطقه مورد مطالعه سه ماده مادری متفاوت شامل آهک مارنی فسیل دار، آهک دولومیتی فسیل دار و کنگلومرا و ماسه سنگ قرمز انتخاب و در هر ماده مادری سه مکان انتخاب شدند. در هر مکان دو پروفیل برای گیاهان گون و دافنه و یک پروفیل در منطقه بدون گیاه به عنوان پروفیل شاهد تا عمق 100 سانتی متر حفر و نمونه برداری گردید. سپس خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، غلظت عناصر تغذیه ای و سنگین در پروفیل خاک و غلظت عناصر سنگین در گیاه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که فلزات سنگین ارتباط مثبت و معنی دار با کربن آلی و گنجایش تبادل کاتیونی و ارتباط منفی و معنی داری با مقدار آهک خاک دارند. وجود پوشش گیاهی با اثر بر میزان کربن آلی خاک، نقش مهمی در تثبیت عناصر سنگین در سطح الاض داشته و سبب افزایش فراهمی عناصر در افق رویین گردیده است. ماده آلی به عنوان یک جاذب مهم عناصر، آن ها را در سطح خاک نگه داشته و از حرکت آن ها در عمق پروفیل ممانعت می کند. نوع ماده مادری اثر معنی داری بر مقدار عناصر خاک داشت در حالی که پوشش گیاهی در برخی موارد نتوانست تفاوت معنی داری در غلظت عناصر ایجاد کند. ماده مادری کنگلومرای قرمز به دلیل بافت درشت تر، مقدار عناصر کم تری در خاک نسبت به آهک مارنی و دولومیتی آزاد می نماید. خاک های تشکیل شده بر روی مواد مادری آهک مارنی و آهک دولومیتی به دلیل تکامل بیش تر و در نتیجه عمق خاک بیش تر دارای ماده آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، درصد رس و درصد سیلت بیش تری نسبت به خاک تشکیل شده بر روی کنگلومرای قرمز هستند. خاک های تشکیل شده بر روی ماده مادری کنگلومرای قرمز، نسبت به مواد مادری آهکی دارای درصد شن بیش تری هستند. روند تغییرات غلظت کل و قابل-جذب عناصر در پروفیل یکسان است، به گونه ای که تغییرات در اعماق مختلف پروفیل از الگوی مشابهی پیروی می نماید. همچنین مشاهده می گردد که ماده مادری و پوشش گیاهی می توانند بر غلظت عناصر سنگین در بافت گیاهی تأثیر معنی داری داشته باشند. نکته ی مهم در رابطه با غلظت عناصر سنگین در گیاه این است که غلظت برخی عناصر نظیر نیکل، مس و آهن در ریشه بیشتر از اندام هوایی بوده یا به عبارتی نرخ انتقالشان به اندام هوایی پایین می باشد و این به دلیل کم تحرک بودن عناصر مذکور در گیاه است و در مقابل نرخ انتقال به اندام هوایی برای عنصر روی بالاتر است که می تواند حاکی از تحرک نسبی بیشتر این عنصر در گیاه باشد.